تقلید منطقی در اسلام (استاد مطهری )
در اسلام به حکم آنکه اصول دین باید تحقیقی باشد، نه تقلیدی، این حس طبیعی پرورش و تغذیه و تحریک شده و این امتیاز بزرگی است
در اسلام که پایه و اساس این دین با تحقیق شروع می‌شود، نه با تعبد و تقلید، یعنی یک احتیاج فطری را سرکوب نمی‌کند؛ بلکه تشویق و تأکید و تغذیه می‌نماید. در قرآن مواردی هست که بر اصل توحید یا نبوت یا معاد استدلال عقلی می‌کند و در مواردی رسما دلیل و برهان و شاهد می‌خواهد، مثل اینکه می‌گوید: «قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین». اسلام ایمان تعبدی ضدعقل و «خاموش شو» نمی‌‌شناسد، مخصوصا ما می‌بینیم که شاگرد اول مدرسه اسلام علی(ع) در اصول دین استدلال می‌کند. نهج‌البلاغه درست یک کتاب استدلالی عقلی است. در خود قرآن علاوه بر آنکه دعوت به تعقل و تفکر به‌طور کلی می‌کند، موضوعات تعقل و تفکر را به‌طور صحیح نشان می‌دهد؛ مثل آنکه می‌گوید: «قل انظروا ماذا فی السموات و الارض» که راجع به نظر در طبیعت است و یا می‌گوید: «قل سیروا فی الارض فانظروا کیف کان عاقبه المجرمین» که راجع به نظر در تاریخ و اجتماعات گذشته است. علاوه بر همه اینها، قرآن حوادث طبیعی و یا اجتماعی را درست روی نظام علّی و معلولی بیان می‌کند؛ مثل آنکه می‌گوید: «ینبت لکم به الزرع» که علل مادی را به رسمیت می‌شناسد و نیز می‌گوید: «ان الله لایغیر مابقوم حتی یغیروا ما بانفسهم» که علل اجتماعی را به رسمیت می‌شناسد.به‌هرحال قرآن دعوت به دلیل می‌کند. قرآن از نظر نزول روحی با «بخوان» و با ذکر «قلم» و ذکر «تعلیم و تعلم» شروع شده که می‌گوید: «اقرا باسم ربک الذی خلق. خلق‌الانسان من علق. اقرا و ربک الاکرم. الذی علم بالقلم. علم الانسان ما لم یعلم» و از نظر تعلیمات نیز با تحقیق شروع می‌شود؛ زیرا اساس دین و اصول دین باید با تحقیق تحصیل شود. برخلاف مسیحیت که با تقلید شروع می‌شود. در مسیحیت، حوزه تثلیث منطقه ممنوعه است و برای عقل حریت و آزادی برای ورود در آن منطقه نیست. قرق است، قدغن است، پرده آهنین کشیده‌اند، مرزی قرار داده و اجازه ورود به ماورای مرز نمی‌دهند. ولی در اسلام در اصول برای عقل منطقه ممنوعه و پرده آهنین وجود ندارد؛ بلکه بدون ورود آزادانه عقل در منطقه اصول، تعبد به فروع جایز نیست. ببین تفاوت ره از کجاست تا به کجا؟
در اسلام تعبد و تقلید هست؛ ولی نه در اساس، بلکه در فروع و لهذا تقلید در اسلام صورت منطقی دارد، برخلاف مسیحیت که از تقلید و تعبد کورکورانه پذیرفتن آغاز می‌گردد.
)این مطالب از دفاتر یادداشتی انتخاب شده است که تاکنون منتشر نشده و در جلد ١٥ یادداشت‌های استاد مطهری خواهد آمد.اینجا(
