انتقاد در قرآن
فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَ‌اهِیمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَ‌ىٰ یُجَادِلُنَا فِی قَوْمِ لُوطٍ ﴿٧٤هود﴾ هنگامی که ترس ابراهیم فرو نشست، و بشارت به او رسید، درباره قوم لوط با ما مجادله می‌کرد...
در قران سوره هود آمده است که فرستادگان خدا (گفته شد جبرئیل ،میکائیل ،اسرافیل ودر روایات کروبیل هم به آنها افزوده شده است) به حضور حضرت ابراهیم (ع)نائل شدند ایشان به رسم ادب برای میهمانانشان غذا تهیه کردند ..(. فَما لَبِثَ اَنْ جاءَ بِعِجْلٍ حَنیذٍ.دیری نپایید که ابراهیم برای آنها گوساله بریان شده آورد )..اما آنها به سمت غذا دست دراز نکردند اینکار میهمانان موجب نگرانی و ترس حضرت ابراهیم شد چون بنا به رسم اگر دوست بودند باید دعوت ایشان را می پذیرفتند بنا به گفته تفاسیر این ترس یا به این خاطر بود که ابراهیم گمان کرد آنها دشمن یا راهزن هستند یا اینکه انسان نیستند ..( وَاَوْجَسَ مِنْهُمْ خیفَةً.). اما بعد از اینکه فرستادگان خدا ترس ابراهیم را مشاهده کردند به ابراهیم آرامش خاطر دادند ،اینکه آنها ملائکی هستند که از سوی خدا برای عذاب قوم لوط فرستاده شده اند ..( قالُوا لاتَخَفْ اِنَّا اُرْسِلْنا اِلى قَوْمِ لُوطٍ..)..اینجا بود که ترس ابراهیم از میهمانان زایل شد و بعد از آن در خصوص خبری که آنها در خصوص عذاب قوم لوط آورده بودند با آنها به مجادله پرداخت وعذاب قوم لوط از سوی خدا را مورد انتقاد قرار داد ..( فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ اِبْراهیمَ الرَّوْعُ وَ جاءَتْهُ الْبُشْرى یُجادِلُنا فى قَوْمِ لُوطٍ.)..وتلاش می کرد تا فرستادگان را از عذاب قوم لوط منصرف کند انتقادش این بود که شاید در این حادثه افراد بی گناه هم صدمه ببینند یا شاید این بود که این عذاب زیادی بزرگ است یا اینکه شاید بشود آنها را هدایت کرد واگر نابود شوند دیگر کاری نمی شود برای آنها انجام داد
خداوند هم از این انتقاد و مجادله ابراهیم به نیکی یاد می کند و آن را به حساب دلسوزی و مهربانی ابراهیم می گذارد ( اِنَّ اِبْراهیمَ لَحَلیمٌ اَوَّاهٌ مُّنیبٌ)....
در اینجا باید متذکر شد که:اولا ؛مجادله ونقد حضرت ابراهیم در حال آرامش بوده وبا فکر این انتقاد را مطرح کرده اند نه از روی عصبانیت یا در شرایط بحرانی خودشان ، دیگر اینکه ؛ این فراز از آیه نشانگر این است که چون و چرا ،نقد و مجادله ابراهیم کار نادرستی نبوده چرا که اگر جز این بود از پی آن به این ویژگیها و اوصاف ستوده نمی شد و قرآن نمی فرمود که انگیزه او از این گفتگو انسانی و الهی است و از نرم دلی و محبت او سرچشمه گرفته است، چرا که گروه بسیاری را می دید که به زودی در آتش عذاب خواهند سوخت و دلش برای آنها می سوخت .
پس با توجه به این آیه باید گفت انتقاد ابراهیم نسبت به خدا ستوده شده وبه اصل انتقاد ایرادی وارد نشده بلکه با استدلال به ابراهیم پاسخ داده اند که قوم لوط ستمکارند وباید عذاب شوند ودر روایات هم امده که در خصوص نگرانی ابراهیم نسبت به بیگناهان ، به ایشان اطمینان خاطر داده شده که آنها را نجات میدهند
پس با این اوصاف باید گفت ؛ به طریق اولا انتقاد نسبت به کار بندگان خدا هم باید ستوده و قابل قبول باشد و نباید جلو نقد و انتقاد و مجادله گرفته شود.
بعد از ستایش کار ابراهیم ،فرستادگان پاسخ ایشان را می دهند که ( یَا إِبْرَاهِیمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا.)..از این درخواست درگذر و از چون چرا در مورد قوم تبهکار لوط صرف نظر کن ( اِنَّهُ قَدْ جاءَ اَمْرُ رَبِّکَ...)..چرا که فرمان پروردگار در مورد کیفر آنان قطعی است و ناگزیر عذاب خداوند گریبانشان را خواهد گرفت ...( وَاِنَّهُمْ اتیهِمْ عَذابٌ غَیْرُ مَرْدُودٍ..)...بی گمان عذابی بازگشت ناپذیر که هیچ کس نمی تواند جلو آنرا بگیرد و به گناهکاران پناه دهد، بر آنان فرود خواهد آمد.
منبع :1- قرآن ،از آیه69 تا 76
2- تفسیر مجمع البیان ،ابوعلی فضل بن حسن طبرسی معروف به شیخ طبرسی
محمدگرمابی
