اندیشه سیاسی آیت الله آخوند خراسانی ونائینی

خلاصه ای از اندیشه ی سیاسی آیت الله آخوند خراسانی ونائینی در خصوص مشروطه ودموکراسی

ایت الله آخوند خراسانی وآیت الله نائینی دوتن از مراجع تقلید دوران معاصر هستند که برای استقرار مشروطیت ومحدود کردن قدرت سلطان تلاشهای زیادی انجام دادند واز نظریه پردازان مشروطیت بودند؛که ما در اینجا گزیده ای از نظریات ایشان را در مورد مشروطه ودموکراسی (مبانی مجلس شورای ملی )را می اوریم

اخوند می فرمایند:اکنون که صاحب شریعت (امام زمان)ناپیداست واجرای شریعت نمی شود وخواه نا خواه حکام جور چیره گردیده اند ،باری بهتر است برای جلوگیری از خودکامگی وستمگری ایشان قانونی در میان باشد وعقلای امت مجلس برپا کرده ودر کارها شور کنند (زندگی نامه اخوند خراسانی کتاب مرگی در نور ص159)

ایشان مشروطه را از باب مقدمه واجب واجب می دانند؛ یعنی اینکه تقلیل ظلم واجرای شریعت واجب است وایشان مشروطه را از این حیث مقدمه آن می دانند ودر نتیجه واجب به همین خاطر در تلگرافی که ارسال می کنند می فرمایند:الیوم بذل وجهد در استحکام واستقرار مشروطیت به منزله جهاد در رکاب امام زمان ارواحنا فدا ،وسرمویی مخالفت ومسامحه به منزله خزلان ومحاربه با آن حضرت است (کسروی تاریخ مشروطیت ص730)

در ادامه اینکه این علما مشروطیت را به تفاوت حق وحکم برمی گردانند :حکم الزامی است وغیرقابل اسقاط اما حق اختیاری است ومی شود آن را اعمال کرد یا ساقط کرد .

حق بر دونوع است ؛ یا حق شخصی است که خود شخص می تواند اسقاط کند یا انجام دهد (البته استثنائاتی هم هست که قابل اسقاط نیست مثل حق حیاط یا آزادی )

اما دوم حق نوعی ؛که بر عهده شخص نیست ومشارکتی است وباید اکثریت تصمیم به اجرا بگیرند یا ساقط کنند ،چون اتفاق آراء ممکن نیست پس به ناچار اکثریت آراء مطرح می شود ،که این زمینه ای می شود برای مجلس ملی

ازدیگر زمینه های دموکراسی ومشروطه در امور حسبیه است ؛

آیت الله نائینی مجلس را مأذون از- من له ولایت الاذن می داند-مجلس در انجام امور حسبیه از سوی کسی که در امور حسبیه ولایت دارد مأذون است

اما آخوند خراسانی ؛امور حسبیه را تحت نظر ولایت فقیه نمی داند بلکه تحت ولایت عقلای مسلمین می داند که مصداق عقلا همان مجس ملی است

رابطه ی دین ودولت:آخوند ونائینی تحت تأثیر شیخ انصاری معتقدند رابطۀ دین ودولت مشارکت است ،یعنی هردو مستقل هستند اما کاملا در هم تنیده هستند ویکی بدون دیگری نابود می شود وتضعیف یکی تضعیف دیگری است وریشه ی آن هم به روایات بر می گردد،

روایاتی مانند:1-اسلام وسلطان برادران دو قلو هستند یکی جز به دیگری اصلاح نمی شود اسلام اساس وسلطان نگهبان است (بحار الا نوار )

2-امام صادق(ع)اهل هر سرزمینی بی نیاز از سه کس نیست که در امر دنیا وآخرتشان به آنان مراجعه کنند ودر نبود آنان به انحطاط می افتند ؛فقیه دانشمند پرهیزگار،امیر خیر خواه مطاع ،وپزشک بصیر مورد اطمینان .

این روایات از جمله مواردی است که نقش فقیه وحاکم را تفکیک کرده است یعنی بین دین ودولت زوجیت ومشارکت است در عین استقلال انها ومجلس ملی نقطه تعادل انها می شود (تحف العقول )

این نکاتی که ذکر شد خلاصه ای از اندیشه سیاسی این دو فقیه بزرگوار بود که انشاء الله به طور مفصل در آینده ذکر خواهد شد

الله اعلم