پاکی و ناپاکی در فقه

این بحث در فقه با عنوان طهارات و نجاسات مطرح است.

اساسی ترین اختلاف نظر فقیهان سنتی با فقیهان نوگرا در این بحث، بر سر مبنای طهارت و نجاست است.

نظر رایج و مشهور در میان فقیهان سنتی این است که: طهارت و نجاست چیزی غیر از بهداشتی و غیربهداشتی بودن است. "طهارت و نجاست شرعی" حکمی است که خدا _به عللی که ما توان درکش را نداریم(مصالح خفیّه)_ بر ما واجب کرده تا از بعضی چیزها اجتناب کنیم و اگر به آن ها آلوده شدیم با شیوه خاصی خود را پاک کنیم.

در نظر برخی فقیهان نوگرا : طهارت و نجاست در شریعت، بر مبنای تعبد شرعی نیست. بلکه بر مبنای رعایت بهداشت و تمیزی نفس الامری است. یعنی هر چیزی که آلودگی زیاد و قابل توجهی داشته باشد، اجتناب از آن لازم است و در صورت آلوده شدن به آن، باید خود را پاکیزه نماییم.

(نعمت الله صالحی نجف آبادی، احمد قابل، محسن کدیور)

بر طبق این نظریه: چیزی که درصد قابل قبولی از تمیزی و بهداشت نفس الامری را دارد، به لحاظ شرعی هم پاک است و آن چه میزان آلودگی اش بیش از حد قابل چشم پوشی است، به لحاظ شرعی نیز ناپاک است و لازم است پاکیزه شود.

بر همین مبنا فقیهی چون احمد عابدینی می گوید: کف سالن ساختمان ها که با مواد شیمیایی تمیز می شود؛ چون آلودگی را از بین می برد؛ طهارت شرعی را هم حاصل می کند.

یا فقیهی چون نعمت الله صالحی عقیده دارد: اگر در یک قابلمه آبگوشت(مثلا) یک قطره خون بیفتد و بدون این که ظاهر غذا را تغییر دهد، در قابلمه مستهلک شود؛ چنین غذایی نجس نیست زیرا حرارت، نجاست خون را از بین می برد.

طهارت یا نجاست بدن انسان های غیرمسلمان"

تا مدتی نظریه رایج در میان فقیهان شیعه این بود که بدن انسان های غیرمسلمان (اعم از بی دین یا متدینین به سایر ادیان الهی) ذاتا نجس است؛ همانند سگ و خوک و فضولات آدمی.

حتی بعضی فقیهان گذشته نیز معتقد به نجاست ذاتی اهل سنت و مطلق غیرشیعیان بودند. (یوسف بحرانی، ابن ادریس حلّی)

کم کم این نظریه در دوره های بعدی رو به تعدیل رفت. عده ای از فقیهان گذشته و نیز اکنون، معتقد به طهارت ذاتی اهل کتاب (متدینین به ادیان آسمانی) شدند. یعنی بدن ایشان اگر با چیز نجس دیگری نجس نشده باشد، بخودی خود پاک است. از فقیهان گذشته کسانی چون: شیخ طوسی، شیخ مفید، ابن جنید، ابن ابی عقیل، مولی محسن فیض، شیخ صدوق و... به این نظر معتقدند.

از فقیهان معاصر نیز کسانی چون: سیدمحسن حکیم، محمدباقر سلطانی طباطبایی، موسی صدر، عبدالله جوادی آملی، محمداسحاق فیاض کابلی، مهدی هادوی تهرانی، محسن کدیور و...

شیوع این نظریه، زمینه را مساعد کرد تا فقیهان دیگری بیایند و با بررسی دوباره منابع دینی، نظریه "طهارت ذاتی مطلق انسان ها" را ارائه دهند. یعنی هر انسانی فارغ از هر دین و مذهب و عقیده ای که دارد؛ بدنش پاک است.

معتقدین به این نظریه: رحیم ارباب ، محمدابراهیم جناتی شاهرودی ، محمد صادقی تهرانی ، محمدهادی معرفت ، نعمت الله صالحی نجف آبادی ، محمدجواد موسوی غروی ، احمد عابدینی ، محسن کدیور ، رضا حسینی نسب ، احمد قابل

نجاست نوشیدنی های مستی آور "

نظریه رایج در میان فقیهان درباره شراب و نوشیدنی های مستی آور این است:  هر چیز مست کننده ای که در حالت طبیعی اش به صورت مایع است، گذشته از این که خوردنش حرام است؛ خودش نیز نجس است. مثل انواع شراب و آبجو و سایر نوشیدنی های الکلی.

و حتی نظریه رایج این است که آب انگور هم اگر جوش بیاید؛ نجس است.

اما فقیهان دیگری نظری متفاوت ابراز کرده اند.

از فقیهان معاصر کسانی چون: محمد صادقی تهرانی ، محمدهادی معرفت ، احمد عابدینی ، احمد قابل ، محسن کدیور ، علی ریاحی نبی و... معتقدند:

تمامی انواع مسکرات (نوشیدنی های مستی آور) پاک هستند گرچه خوردنشان حرام است. "

از فقیهان گذشته نیز ، محمد محسن فیض کاشانی و ابن ابی عقیل عمانی و زین الدین عاملی و از فقیهان معاصر نیز ، محمداسحاق فیاض کابلی و محسن کدیور  آب انگور جوش آمده را پاک می دانند. (گرچه خوردنش بخاطر مست کنندگی حرام است.)

فقهای نواندیش [Forwarded from