عشق یعنی ؛ حـلاج
حسین بن منصور حلاج را قبل از به دار کشیدن دستش را جدا کردند ،خنده ای کرد .گفتند ؛خنده برای چیست ؟گفت :دست انسان خاکی را کندن آسان است مرد آن است که بتواند دست صفات که کلاه همت از تارک عرش در می کشد را قطع کند .
سپس پاهایش را بریدند ،تبسمی کرد وگفت:بدین پای سفر خاکی می کردم ،پاهایی دارم که با آنها سفر دو عالم می کنم اگر می توانید آنها را ببرید .سپس گوش وبینی او را بریدند ودرمیان سر بریدن تبسمی کرد وجان داد
به سر جام جم آنگه نظر توانی کرد که خاک میکده کحل بصر توانی کرد
دلا زنور هدایت گر آگهی یابی چوشمع خنده زنان ترک سر توانی کرد
روز بعد جسدش را سوزاندن وروز دیگر خاکستر آن را در دجله انداختند .
هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق ثبت است بر جریدۀ عالم دوام ما
حلاج روز قبل از کشته شدن در جواب کسی که پرسیده بود عشق چیست ؟گفته بود :آنچه امروز بینی وفردا وپس فردا ؛آن روز وی را بکشتند ودگر روز بدنش را سوزاندندوروز سوم خاکسترش را به آب وباد دادند یعنی عشق این است .
حلاج می گفت :من به انسانیت ومظلومان ومستضعفان مدیونم وبه حقیقت وفادار. دوران خلافت ستمکاران وترکتازی آنها به سر آمده است .آنچه بر روی زمین باقی وجاوید است انسان وعظمت اوست .انسان خدایی آئین من است وشناخت بنیاد وجود از طریق عقل جز وی میسور نیست .باید به سوی واقعیت نهایی یعنی ساحت عشق گام گذاشت .
حلاج عظمت انسان را به عنوان خلیفه خداوند بر روی زمین می ستود .جهان بینی وطریقت او به طور خلاصه از انسان خدایی و«انا الحق»سرچشمه می گیرد .در این صورت انسان خلیفۀ خدا به روی زمین به نقد حال خویش پی می برد ومی فهمد که چرا فرشتگان عالم به آدم سجده کرده اند .
جمال یار ندارد نقاب وپرده ، ولی غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد
حلاج می گفت «انا الحق»گفتند بگو هوالحق گفت :بلی ،همه اوست شما می گویید چه کسی گم شده است ؟یعنی که حسین حلاج گم شده است .بحر محیط گم نشود وکم نگردد .
